Tăng dân số, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường trong thời đại công nghiệp hóa hiện đại hóa đã trở thành mối quan tâm của tất cả các quốc gia và các tổ chức quốc tế. Đẩy mạnh công nghiệp hóa đã giúp cho đời sống của loài người ngày càng thoải mái hơn nhưng sự phát triển nhanh tiến trình công nghiệp hóa mà không quan tâm đến môi trường và cân bằng sinh thái đã làm cho cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường và hệ quả cuối cùng là làm suy thoái chất lượng sống của cộng đồng sinh vật trên trái đất nói chung trong đó có loài người nói riêng.

Khi những hậu quả do phát triển nhanh mà không quan tâm đến môi trường diễn ra ngày càng nhiều hơn thì hoạt động bảo vệ môi trường đã trở thành một trong những mối quan tâm hàng đầu, và một trong những chương trình trọng yếu trong các chính sách, chiến lược phát triển bền vững của các nhiều quốc gia.

Sau hội nghị thượng đỉnh về trái đất (lần đầu tiên) tại Rio De Janeiro, Brazil (Eco ’92) từ ngày 3 đến ngày 14 tháng 6 năm 1992, vấn đề môi trường đã được xem trọng và được xem như một lĩnh vực kinh tế, luôn được đề cập đến trong mọi hoạt động của từng xã hội, từng Quốc gia, từng khu vực và Quốc tế. (hội nghị thượng đỉnh về trái đất lần thứ 2 diễn ra tại Johannesburg, Nam phi {Rio + 10} từ ngày 26/8 đến ngày 4/9/2002; hội nghị thượng đỉnh về trái đất lần thứ 3 {Rio +20} dự kiến sẽ diễn ra tại Rio De Janeiro, năm 2012 )

Ô nhiễm môi trường xuất phát từ nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân chính của ô nhiểm môi trường đó là chất thải, phát hoạt môi trường từ những hoạt động phát triển kinh tế. Hiên nay, hầu hết tất cả các quốc gia đều lần lượt ban hành các luật định, chế định về môi trường, qua đó nhằm thúc đẩy trách nhiệm bảo vệ môi trường của các Doanh nghiệp/tổ chức. Tuy nhiên việc có nhiều luật, chế định về môi trường dẫn đến việc phải thanh tra kiểm tra kết quả hoạt dộng môi trường hoặc đòi hỏi sự chứng minh khả năng đáp ứng luật về môi trường trước khi giao thương, điều này có thể gây cản trở việc giao thương, thương mại quốc tế.

Câu hỏi đặt ra là: “bằng cách nào để có thể vừa phát triển kinh tế nhưng vẫn kiểm soát được vấn đề ô nhiễm môi trường, hạn chế tối đa việc tác động làm ô nhiễm môi trường, cạn kiệt tài nguyên,…?

••• Nhiều Doanh nghiệp/tổ chức đã tiến hành "xem xét" hoặc "đánh giá" môi trường nhằm đánh giá kết quả hoạt động môi trường của mình hoặc của nhà cung cấp. Tuy nhiên, với cách thức riêng của mình, những "xem xét" và "đánh giá" này có thể chưa đủ để chứng minh bản thân Doanh nghiệp/tổ chức (hoặc nhà cung cấp) đảm bảo rằng kết quả hoạt động của họ không chỉ đáp ứng và còn sẽ tiếp tục đáp ứng các yêu cầu của chính sách và pháp luật. Để có hiệu quả, những xem xét và đánh giá đó cần được tiến hành trong một hệ thống quản lý gắn liền với Doanh nghiệp/tổ chức.

••• Đồng thời cũng cần phải tạo sự thống nhất chung về phương thức tiếp cận về quản lý môi trường để có thể công nhận, thừa nhận lẫn nhau tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế.

Năm 1993, Tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn hóa (ISO) bắt đầu tiến hành nghiên cứu, tìm kiếm phương thức tiếp cận chung về quản lý môi trường, phương pháp tăng cường khả năng đo được các kết quả hoạt động của môi trường môi trường, một trong những tiêu chuẩn mà tổ chức ISO tham khảo đó là tiêu chuẩn BS 7750 của Anh Quốc.

Đến năm 1996, tổ chức ISO đã xây dựng thành công bộ tiêu chuẩn về quản lý môi trường ISO 14000 (ISO 14000 family). Mục đích của Bộ tiêu chuẩn ISO 14000 là tiến tới thống nhất áp dụng Hệ thống quản lý môi trường (EMS) đảm bảo sự phát triển bền vững trong từng Quốc gia, trong khu vực và Quốc tế. Các tiêu chuẩn trong bộ tiêu chuẩn này được thiết lập dành do:

------- Các hệ thống quản lý môi trường (environmental management systems): ISO 14001, ISO 14004.

------- Các đánh giá về môi trường (environmental auditing): ISO 14010, ISO 14011, ISO 14012.

------- Các đánh giá về hoạt động môi trường (environmental performance evaluation): ISO 14021.

------- Nhãn môi trường (environmental labeling): ISO 14020, ISO 14021, ISO 14022, ISO 14023, ISO 14024.

------- Đánh giá vòng đời (life-cycle assessment): ISO 14040, ISO 14041, ISO 14042, ISO 14043.

------- Các khía cạnh môi trường trong các tiêu chuẩn về sản phẩm (environmental aspects in product standards): ISO 14060

Năm 2004, tiêu chuẩn ISO 14001 và ISO 14004 được ban hành lại thành ISO 14001:2004 và ISO 14004:2004. Phiên bản 2004 có nhiều cải tiến lớn, được trình bày rõ ràng dễ hiểu hơn, nhấn mạnh vào việc tuân thủ yêu cầu pháp luật và các yêu cầu khác, đồng thời tương thích với ISO 9001:2000 để Doanh nghiệp/tổ chức có thể dễ dàng tích hợp hai hệ thống quản lý chất lượng và hệ thống quản lý môi trường trong cùng một tổ chức.

Năm 2008, tiêu chuẩn ISO 9001:2000 nâng cấp lên ISO 9001:2008, điều này dẫn đến trong tiêu chuẩn ISO 14001:2004 những nội dung có đề cập đến chữ ISO 9001:2000 không còn phù hợp.

Tháng 7, năm 2009, tổ chức ISO đã tiến hành đính chính (corrigendum) những nội dung trong tiêu chuẩn ISO 14001:2004 có chữ ISO 9001:2000 sẽ sửa đổi thành ISO 9001:2008. Tiêu chuẩn sẽ có mã hiệu mới là ISO 14001:2004/Cor 1:2009. Với việc sửa đổi này tiêu chuẩn ISO 14001 phải là phiên bản 2004.

Tuy nhiên, ở một số quốc gia vì nhiều lý do đã nâng phiên bản tiêu chuẩn quốc gia lên sau sự kiện này, như là:

----- Ở Việt Nam, tiêu chuẩn quốc gia tương với ISO 14001:2004/Cor 1:2009 là TCVN ISO 14001:2010.

----- Ở Đức, tiêu chuẩn quốc gia tương đương với ISO 14001:2004/Cor 1:2009 là DIN EN 14001:2009.

Vì vậy sau năm 2009, sẽ có một số chứng nhận ISO 14001 ghi mã hiệu tiêu chuẩn khác nhau như ISO 14001:2004, TCVN ISO 14001:2010, DIN EN 14001:2009. Tất cả các chứng nhận này đều có giá trị như nhau và đều đang được chứng nhận theo phiên bản mới nhất của tiêu chuẩn ISO 14001.

Trên đây là sơ lược về lý do hình thành và lịch sử phát triển bộ tiêu chuẩn ISO 14000, nếu Quý vị mong muốn tìm hiểu thêm về bộ tiêu chuẩn ISO 14000, xin mời Quý vị tìm đọc bài viết “ISO 14000 - Bộ tiêu chuẩn quản lý môi trường (ISO 14000 family)”

(Nguồn: International TSC Co., Ltd - www.i-tsc.vn)